آنزیم‌ها، پروتئین‌هایی هستند که عملکردهای مهم بدن را تسهیل می‌کنند. یکی از آنزیم‌هایی که توسط کبد تولید می‌شود، آلانین آمینوترانسفراز است که با نام ALT نیز شناخته می‌شود و سطح آن در بدن توسط آزمایش ALT اندازه گیری می‌شود و با نام GPT یا SGPT نیز شناخته می‌شود.
به طور معمول، سطح این آنزیم هنگامی افزایش می‌یابد که سلول‌های کبدی دچار آسیب شوند؛ بنابراین می‌توان از این آزمایش برای ارزیابی وضعیت کبد استفاده نمود. البته این آزمایش به تنهایی اطلاعات زیادی در خصوص بیماری‌های احتمالی در اختیار پزشک قرار نمی‌دهد و باید به همراه سایر آنزیم‌های کبدی به عنوان بخشی از آزمایشات پنل کبدی یا پنل متابولیک جامع (CMP) اندازه گیری گردد.
هدف آزمون
هدف از آزمایش ALT، ارزیابی سلامت کبد است و بررسی سطح آن به همراه سایر آنزیم‌ها و ترکیبات کبدی در خون، برای تشخیص، غربالگری و نظارت بر سلامت افراد استفاده می‌شود.
غربالگری
غربالگری به معنای بررسی مشکلات سلامتی، پیش از رخ دادن هرگونه علائمی است. برخی از مشکلات مربوط به کبد، باعث آزاد شدن ALT در جریان خون، پیش از بروز هرگونه علائمی خواهد شد. بنابراین آزمایش ALT یا سایر آنزیم‌های کبدی می‌توانند برای تشخیص زودهنگام این مشکلات به کار روند. آزمایش غربالگری برای بررسی وضعیت سلامت افرادی که با شرایط خاصی درگیر هستند پیشنهاد می‌شود. از جمله این شرایط می‌توان به اعتیاد به الکل، دیابت، چاقی یا سابقه خانوادگی مشکلات کبدی اشاره نمود. حتی اگر عوامل خطرسازی مشاهده نشوند ممکن است پزشک آزمایش ALT را برای بررسی در یک بازه زمانی تجویز نماید.
تشخیص
منظور از تشخیص آزمایشاتی است که پس از بروز علائم به کار می‌روند و هدف آن‌ها یافتن مشکل یا علت این علائم است. آزمایش ALT می‌تواند در تشخیص علائم مربوط به بیماری‌های کبدی مانند تهوع و استفراغ، درد شکمی، خارش، زردی، خستگی و از دست دادن اشتها، مفید واقع شود.
نظارت
آزمایشات نظارتی، شامل تمام روش‌هایی است که برای پیگیری وضعیت سلامت فرد بیمار و پیشرفت درمان استفاده می‌شوند. در صورتی که فرد مبتلا به بیماری‌های کبدی باشد یا سطح ALT غیر طبیعی داشته، آزمایش نظارتی میزان تغییرات در سطح این آنزیم را بررسی می‌نماید و به پزشک در تصمیم گیری برای انتخاب روش درمانی مناسب کمک می‌کند. آزمایش ALT و سایر آنزیم‌های کبدی همچنین برای بررسی عوارض جانبی داروهایی که بر عملکرد کبد تأثیرگذار هستند، استفاده می‌گردد.
آزمایش ALT چه چیزی را اندازه گیری می‌کند؟
همانطور که اشاره شد، آزمایش ALT برای بررسی سطح آنزیم آلانین آمینوترانسفراز در خون بکار می‌رود. ALT یکی از چند آنزیمی است که به عملکرد صحیح کبد کمک می‌کند. البته در بیشتر موارد، ALT به تنهایی اندازه گیری نمی‌شود و به همراه سایر آنزیم‌های مرتبط در پنل کبدی یا پنل متابولیک جامع، بررسی می‌شود. بررسی این آنزیم‌ها در کنار یکدیگر، به پزشک در ارزیابی دقیق‌تر سلامت کبد کمک می‌نماید.
چه زمانی نیاز به انجام آزمایش ALT دارم؟
آزمایش ALT در طیف وسیعی از شرایط پزشکی و سلامتی به کار می‌رود. در صورتی که فرد علائمی مرتبط با بیماری‌های کبدی داشته باشد، از این آزمایش به عنوان یک آزمایش تشخیصی اولیه استفاده می‌شود. حتی در موارد کلی‌تر نیز، یک پنل آزمایشی شامل ALT می‌تواند در تشخیص مشکل یا به عنوان بخشی از ارزیابی اساسی در مراقبت‌های اورژانسی بکار رود.
بررسی دوره‌ای ALT به همراه سایر آنزیم‌های کبدی، می‌تواند در تشخیص زودرس بیماری‌های کبدی بسیار مؤثر باشد. غربالگری بیماری‌های کبدی با استفاده از بررسی سطح آنزیم‌ها، می‌تواند از هزینه‌های هنگفت درمان پس از ابتلا و پیشرفت بیماری جلوگیری نماید.
نحوه انجام آزمایش ALT
این آزمایش با استفاده از نمونه خون فرد انجام می‌گیرد. برای این عمل متخصص آزمایشگاه ابتدا یک تورنیکت به دور بازوی شما می‌بندد و سپس با استفاده از یک سرنگ، میزان مورد نیاز نمونه خون را دریافت می‌نماید. پیشنهاد می‌شود پس از پایان خون گیری، با استفاده از یک پنبه یا پد بهداشتی روی محل تزریق را برای چند دقیقه فشار دهید تا از خونریزی و کبودی جلوگیری شود.
این آزمایش معمولاً به همراه سایر آزمایشات یک پنل انجام می‌گیرد و باید از 12 ساعت قبل از انجام آزمایش، ناشتا باشید. اما اگر ALT به تنهایی آزمایش می‌شود، نیازی به ناشتا بودن نیست. به همین دلیل بهتر است راجع به شرایط آزمایش، با پزشک خود مشورت نمایید.
همچنین بسیاری از داروها و مکمل‌ها می‌توانند بر سطح ALT موجود در بدن تأثیرگذار باشند؛ بنابراین بهتر است پزشک خود را از هرگونه دارویی که مصرف می‌نمایید، مطلع سازید تا در صورت لزوم مصرف داروی خاصی را قطع نمایید.
علاوه بر موارد فوق، ورزش شدید نیز می‌تواند در سطح ALT خون تأثیر بگذارد، بنابراین اگر بصورت مداوم تمرین بدنی دارید، قبل از انجام آزمایش پزشک خود را در جریان بگذارید.
ورزش شدید همچنین می‌تواند در سطح ALT شما تأثیر بگذارد، بنابراین اگر مرتباً درگیر تمرینات بدنی هستید، قبل از موعد آزمایش به پزشک خود اطلاع دهید.
نتایج آزمایش ALT به چه معناست؟
نتایج این آزمایش معمولاً طی چند روز کاری ارائه می‌شود. گزارش نتیجه آزمایش معمولاً شامل مقادیر ALT موجود در خون شما و همچنین محدوده مرجع آزمایشگاه است و بر حسب واحد در لیتر (U/L) و یا واحد بین المللی در لیتر (IU/L) می‌باشد. لازم به ذکر است هیچ محدوده مرجع یکسانی برای سطح ALT وجود ندارد و با توجه به پارامترهای مختلف، برای هر آزمایشگاهی متفاوت است.
سطوح بالاتر از حد طبیعی این آنزیم، می‌تواند نشان دهنده آسیب سلولی باشد ولی از آن جایی که بیشترین میزان این آنزیم در کبد متمرکز است، می‌توان نتیجه گرفت که سطح غیر طبیعی آن با بیماری‌های تأثیرگذار بر کبد مانند التهاب (هپاتیت) و زخم سیروز مرتبط باشد.
همچنین سطح ALT بدون وجود مشکل خاصی در بدن نیز می‌تواند افزایش یابد و عوامل مختلفی میزان این ماده را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در بیشتر موارد ALT بالا نشانه بیماری شدید کبد نیست. پزشکان برای تفسیر نتایج این آزمایش پارامترهای مختلفی مانند تاریخچه بیماری‌ها و سلامت فعلی فرد را در نظر می‌گیرند. برخی از عواملی که می‌توانند بر سطح ALT تأثیرگذار باشند عبارتند از:
- ورزش: ورزش شدید می‌تواند باعث افزایش موقت سطح ALT شود.
- داروها: تعدادی از داروها و مکمل‌ها می‌توانند مقادیر ALT را تغییر دهند.
- جنسیت: به طور کلی در مردان سطح ALT بالاتر از زنان می‌باشد. برخی معتقدند این اختلاف مربوط به تفاوت‌های هورمونی است.
- قاعدگی: سطح ALT می‌تواند در طول چرخه قاعدگی بالا یا پایین برود.
- سن: با افزایش سن فرد، سطح ALT در بدن او کاهش می‌یابد.
- شاخص توده بدنی: چندین مطالعه تحقیقاتی ارتباط بین سطح ALT و شاخص توده بدنی را نشان داده است، که ممکن است تفسیر نتایج آزمایش را در افراد دارای اضافه وزن بالا، تغییر دهد.
سطوح بسیار بالاتر از حد طبیعی ALT ممکن است نشانه مشکل حاد کبدی باشد اما مقادیر خفیف‌تر به ویژه اگر با گذشت زمان و طی چندین آزمایش غیرطبیعی باشد، می‌تواند نشانگر نوعی بیماری مزمن باشد.
همانطور که اشاره شد، با توجه به این که اکثر مشکلات مربوط به کبد می‌تواند سطح آنزیم آلانین آمینوترنسفراز را افزایش دهد، این آزمایش به تنهایی نمی‌تواند علت مشکلات را شناسایی کند. همچنین ممکن است در برخی شرایط، بیماری‌های خارج از کبد نیز سطح این آنزیم را تغییر دهند. بنابراین معمولاً این آزمایش در کنار آزمایشات سایر آنزیم‌ها انجام می‌گیرد.