آزمایش PRL یا پرولاکتین
آزمایش PRL یا پرولاکتین، به بررسی میزان هورمونی به نام پرولاکتین در خون می‌پردازد. این هورمون توسط غده‌ای کوچک به نام هیپوفیز که در پایه مغز گرفته است، ساخته می‌شود. این هورمون باعث رشد سینه‌ها و تولید شیر در دوران بارداری و بعد از زایمان می‌شود.
سطح این هورمون معمولاً در افراد باردار و یا کسانی که به تازگی زایمان نموده‌اند، بسیار بالا است و در زنان غیرباردار و مردان پایین می‌باشد.
بالا بودن سطح هورمون پرولاکتین معمولاً نشانه نوعی تومور در غده هیپوفیز با نام پرولاکتینوما می‌باشد. این تومور باعث تولید بیش از حد هورمون پرولاکتین توسط غده هیپوفیز شده و می‌تواند منجر به تولید شیر در مردان یا زنانی که باردار یا شیرده نیستند، شود.
در زنان، پرولاکتین بیش از حد باعث مشکلات قاعدگی و ناباروری شده و در مردان می‌تواند منجر به کاهش میل جنسی و اختلالات نعوظ (Erectile Dysfunction) شود.
تومور پرولاکتینوما، اغلب خوش خیم (غیر سرطانی) است اما در صورتی که درمان نشود به بافت‌های اطراف خود آسیب می‌رساند.
هدف از آزمایش PRL
هدف از این آزمایش اندازه گیری سطوح پرولاکتین در خون است. این آزمایش به پزشکان کمک می‌نماید تا تومور پرولاکتینوما را تشخیص داده و وضعیت سلامتی افراد مبتلا را تحت نظر بگیرند. این آزمایش اغلب با دو هدف انجام می‌شود:
- تشخیص: این آزمایش برای تعیین علت بروز برخی از علائم در افراد بیمار استفاده می‌شود. پزشکان این آزمایش را به عنوان بخشی از فرآیند تشخیصی، در مواقعی که نشانه‌های سطوح غیرطبیعی پرولاکتین وجود دارد، تجویز می‌نمایند.
- نظارت: که عبارت است از مشاهده وضعیت سلامت یا پاسخ فرد به درمان در طول زمان. پزشکان از آزمایش پرولاکتین برای نظارت بر بیماران مبتلا به پرولاکتینوما استفاده می‌کنند. این آزمایش در طول درمان، برای بررسی میزان تأثیر روش درمانی انجام می‌شود و پس از پایان درمان سطح پرولاکتین به صورت دوره‌ای آزمایش می‌شود تا احتمال بازگشت غده را بررسی نمایند.
آزمایش PRL چه چیزی را اندازه گیری می‌کند؟
این آزمایش سطح پرولاکتین را در خون بررسی می‌کند. پرولاکتین هورمونی است که توسط غده هیپوفیز تولید می‌شود و در رشد سینه و تولید شیر مادر در زنان نقش دارد. همچنین این آزمایش برای بررسی وجود تومور در غده هیپوفیز به کار می‌رود.
غده هیپوفیز بخشی از سیستم غدد درون ریز بدن است که گروهی از اندام‌ها و غدد تولید کننده هورمون‌ها هستند. هورمون‌های تولید شده توسط غده هیپوفیز بر قسمت‌های مختلف بدن تأثیر گذاشته و عملکرد سایر اجزای سیستم غدد درون ریز را تنظیم می‌کند.
به این ترتیب، سطوح غیرطبیعی پرولاکتین در خون می‌تواند ترشح هورمون‌های دیگر را تغییر دهد و باعث ایجاد طیف وسیعی از اثرات در وضعیت سلامتی فرد شود.
چه زمانی باید آزمایش PRL را انجام داد؟
معمولاً بیمارانی که سطح پرولاکتین بالایی دارند و علائمی را از خود بروز می‌دهند، مورد این آزمایش قرار می‌گیرند. افزایش پرولاکتین می‌تواند در عملکرد تخمدان و یا بیضه‌ها اختلال ایجاد کند و منجر به علائم زیر شود:
- ناباروری
- کاهش میل جنسی
- تولید شیر مادر در افراد غیرباردار یا غیر شیرده
- اختلالات نعوظ
- سیکل‌های قاعدگی نامنظم
زنانی که در دوران یائسگی دچار تغییرات بینایی یا سردرد هستند نیز ممکن است برای بررسی سطح پرولاکتین بالا یا پرولاکتینومای احتمالی که بر ساختارهای مجاور مغز فشار می‌آورد، آزمایش شوند.
اگر پرولاکتینوما در فردی تشخیص داده شود، با استفاده از این آزمایش سطح پرولاکتین در طول درمان برای نظارت بر اثربخشی آن آزمایش می‌شود. پس از تکمیل درمان پزشک ممکن است به اندازه گیری سطح پرولاکتین برای مدتی ادامه دهد تا احتمال عود کردن مجدد تومور را بررسی کند.
برای بررسی اینکه به این آزمایش نیاز دارید یا خیر، پیشنهاد می‌شود با پزشک خود مشورت نمایید.
نحوه انجام آزمایش
قبل از آزمایش
آزمایش پرولاکتین اغلب توسط پزشک تجویز می‌شود. این آزمایش معمولاً در مطب پزشک، آزمایشگاه یا بیمارستان‌ها انجام می‌شود.
این آزمایش نیاز به آمادگی قبلی خاصی ندارد ولی برای افزایش دقت نتایج آزمون، معمولاً نمونه خون افراد در نوبت صبح و 3 الی 4 ساعت پس از بیدار شدن دریافت می‌شود.
در بعضی از موارد خاص، فرد باید بصورت ناشتا این آزمایش را انجام دهد و 9 الی 12 ساعت قبل از آزمون چیزی میل نکند. در صورت لزوم، پزشک اطلاعات و دستورالعمل‌های لازم را به شما اطلاع خواهد داد.
در طول آزمایش
برای انجام این آزمایش، باید از طریق ورید بازویی نمونه خون دریافت شود. برای این عمل محل تزریق ضدعفونی شده و یک نوار لاستیکی به نام تورنیکت دور بازوی فرد بسته می‌شود. تورنیکت به افزایش جریان خون در رگ‌ها کمک می‌کند. در مرحله بعد با استفاده از سرنگ مقدار مورد نیاز نمونه خون دریافت می‌شود و در لوله آزمایشگاهی نگهداری می‌شود تا مورد آزمایش قرار گیرد.
بعد از آزمایش
پس از دریافت نمونه خون، پیشنهاد می‌شود تا با پنبه یا گاز روی محل تزریق را برای چند دقیقه فشار دهید تا از خونریزی یا کبودی جلوگیری شود.
نتایج آزمایش پرولاکتین به چه معناست؟
نتایج آزمون PRL بر حسب نانوگرم در میلی لیتر (ng/mL) گزارش می‌شود. گزارش نتایج شامل محدوده مرجعی است که بر اساس مقایسه سطح پرولاکتین افراد سالم در گروه‌های مختلفی بر اساس جنسیت و وضعیت بارداری تعیین شده است. این محدوده بین آزمایشگاه‌های مختلف متفاوت است و هیچ سطح طبیعی پرولاکتین برای همه افراد وجود ندارد.
تفسیر نتایج آزمایش به وضعیت سلامتی فرد و برخی از عوامل دیگر بستگی دارد. در افراد باردار یا شیرده، سطح بالای این هورمون طبیعی است. همچنین در موارد خیلی محدودی، افراد مبتلا به هیپوپرولاکتینمی (کمبود پرولاکتین) تشخیص داده می‌شوند. این بیماری باعث ناتوانی مادر در تولید شیر پس از زایمان می‌شود.
در افراد غیر باردار، افزایش پرولاکتین در آزمایش اولیه، ممکن است نشانه هایپرپرولاکتینمی‌باشد که وضعیتی است که پرولاکتین اضافی در خون وجود دارد. با توجه به اینکه سطح پرولاکتین در اثر مصرف برخی مواد غذایی تغییر می‌کند، برای تأیید تشخیص فرد مجدداً به صورت ناشتا آزمایش خواهد شد.
هایپرپرولاکتینمی می‌تواند ناشی از شرایطی مانند نارسایی کلیه‌ها، مشکلات تیروئید و بیماری‌هایی که بر نواحی مغز مانند هیپوتالاموس و هیپوفیز تأثیر می‌گذارند، باشد.
همچنین افزایش سطح این هورمون می‌تواند نشانه‌ای از پرولاکتینوما (تومور خوش خیم در هیپوفیز) باشد. این تومور می‌تواند مقدار زیادی از پرولاکتین را در خون آزاد نماید. هرچه این تومور بزرگتر شود، سطح پرولاکتین نیز افزایش می‌یابد. برای تأیید این تومور باید از فرد تصویر برداری‌هایی مانند MRI انجام شود.
البته در صورت تشخیص پرولاکتینوما، درمان مؤثر می‌تواند سطح پرولاکتین را به محدوده طبیعی برساند. در صورتی که سطح پرولاکتین پس از درمان همچنان بالا باشد، پزشکان روش درمان را تغییر خواهند داد. آزمایش دوره‌ای پرولاکتین تا چند سال پس از پایان درمان برای بررسی علائم بازگشت تومور، انجام خواهد شد.
برای اطلاع از اینکه سطح پرولاکتین خون شما، در محدوده طبیعی قرار دارد یا خیر، پیشنهاد می‌شود با پزشک خود مشورت نمایید.