آزمایش نیتروژن اوره خون چیست؟
آزمایش نیتروژن اوره خون (Blood Urea Nitrogen یا BUN)، میزان مادهای به نام اوره را در نمونه خون فرد اندازه گیری مینماید. اوره از جمله مواد زائدی است که در طی فرآیندهای طبیعی بدن برای تجزیه پروتئینها به وجود میآید و در نهایت توسط کلیهها از خون تصفیه میشود؛ این ماده با نام نیتروژن اوره نیز شناخته میشود.
آزمایش نیتروژن اوره خون، اغلب به همراه آزمایش کراتینین انجام گرفته و نتایج آنها به همراه یکدیگر به ارزیابی عملکرد کلیهها کمک مینماید. البته میتوان آزمایش BUN را به تنهایی و به صورت مستقل نیز انجام داد ولی به طور کلی تفسیر نتایج این آزمایش به همراه سایر آزمایشات پنلی، ارزیابی گستردهتری از وضعیت سلامتی بدن در اختیار پزشکان قرار میدهد.
هدف از آزمایش BUN چیست؟
آزمایش اوره، اغلب برای بررسی عملکرد کلیهها به کار میرود. این آزمایش میتواند به منظور تشخیص، نظارت و غربالگری بیماریها تجویز گردد ولی، به تنهایی اطلاعات جامعی در اختیار متخصصان قرار نمیدهد و معمولاً به همراه نتایج سایر آزمایشات تفسیر میگردد.
منظور از تشخیص، بررسی دلایل بروز برخی علائم و ریشهیابی آنها است. آزمایش نیتروژن اوره خون، میتواند به عنوان بخشی از آزمایشات تشخیصی در صورت بروز علائم زیر تجویز گردد:
- تغییرات ادراری
- تورم بازوها و پاها
- گرفتگی عضلانی
- خستگیهای مکرر دورهای
آزمایشات غربالگری، به منظور تشخیص بیماری قبل از بروز هرگونه علائمی انجام میشوند. آزمایش نیتروژن اوره خون به عنوان بخشی از پنل متابولیک پایه (BMP) یا پنل متابولیک جامع (CMP) برای تشخیص بیماریهای کلیوی تجویز میگردد. آزمایشات غربالگری ممکن است برای افرادی که به دلیل دیابت، مشکلات قلبی و عروقی یا سابقه خانوادگی بیماریهای کلیوی، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به این بیماریها هستند، تجویز گردد.
آزمایشات نظارتی یا مانیتورینگ نیز، یکی از روشهایی است که پزشکان برای بررسی تغییرات در وضعیت بیماری و ردیابی آنها استفاده مینمایند. آزمایش BUN برای بررسی بخشی از عملکرد کلیهها تجویز شده و اطلاعات حاصل از آن میتواند در ارزیابی اختلالات کلیوی به پزشکان کمک کند.
همچنین از آزمایشات عملکرد کلیه، مانند آزمایش نیتروژن اوره خون، برای نظارت بر عوارض جانبی داروهای جدیدی که بر کلیهها تأثیرگذار هستند، استفاده میشود.
آزمایش اوره چه چیزی را اندازه گیری مینماید؟
همانطور که از نام این آزمایش مشخص است، به دنبال اندازه گیری نیتروژن اوره در خون میباشد. اوره که اغلب با نام نیتروژن اوره شناخته میشود، محصول زائدی در بدن است که در نتیجه تجزیه پروتئینها تشکیل میشود. کلیهها مسئول فیلتر کردن اوره از خون بوده و آن را از طریق ادرار دفع میکنند.
گفتنی است که وجود مقادیر اندکی از اوره در خون کاملاً طبیعی است اما، زمانی که سطح آن بیش از حد بالا باشد نشانهای از عدم عملکرد صحیح کلیهها تلقی میگردد.
همانطور که اشاره شد، آزمایش اوره را میتوان به تنهایی انجام داد ولی معمولاً آن را به همراه سایر آزمایشات مربوطه تجویز مینمایند تا اطلاعات دقیقتر و جامعتری نسبت به عملکرد کلیهها در اختیار بگذارد.
چه زمانی نیاز به آزمایش BUN داریم؟
پیشتر اشاره کردیم که آزمایش نیتروژن اوره خون معمولاً به عنوان بخشی از پنل متابولیک پایه یا جامع اندازه گیری میشود و اطلاعاتی درباره سیستمهای مختلف بدن از جمله عملکرد کلیهها ارائه میدهد. در صورت داشتن علائم بیماریهای کلیوی، انجام آزمایشات پنلی که شامل اندازه گیری نیتروژن اوره خون نیز باشد، میتواند به پزشکان در تشخیص صحیح کمک بسیاری نماید.
همچنین هنگامی که فرد در معرض عوامل خطر بیماریهای کلیوی مانند سابقه خانوادگی مشکلات کلیوی، دیابت یا مشکلات قلبی و عروقی مانند فشار خون قرار گیرد، پزشکان آزمایشات غربالگری از جمله BUN را تجویز مینمایند.
همچنین در صورتی که نتایج آزمایش قبلی نیتروژن اوره خون غیرطبیعی بوده و یا فرد مبتلا به بیماری کلیوی باشد، با تکرار این آزمایش در فواصل زمانی منظم میتوان بر وضعیت و عملکرد فعلی کلیهها نظارت داشت.
نحوه انجام آزمایش
آزمایش اوره معمولاً تحت نظر پزشک تجویز و با توجه به اینکه به دنبال میزان نیتروژن اوره در خون فرد میگردد، با استفاده از نمونه خون انجام میشود. برای دریافت نمونه خون، فرد میتواند به مطب پزشک، آزمایشگاه یا سایر مراکز درمانی مراجعه نماید.
پیش از انجام این آزمایش، در صورت مصرف هرگونه دارو، مکمل و … باید پزشک را نسبت به آنها آگاه سازید؛ زیرا برخی از این موارد بر نتیجه آزمایش اثرگذار هستند. در صورتی که آزمایش BUN به تنهایی تجویز شود نیازی به آمادگی قبلی خاصی ندارد. ولی اگر فرد نیاز به انجام آزمایش جامع داشته باشد، باید از 8 تا 12 ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشد.
تفسیر نتایج آزمایش نیتروژن اوره خون به چه معنا است؟
نتایج آزمایش نیتروژن اوره خون بر حسب میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) گزارش میشود. به هر حال پیشنهاد میشود تا با یک پزشک برای تفسیر نتایج این آزمایش مشورت نمایید. محدوده مرجع نیتروژن اوره خون را بین 8 تا 20 میلی گرم در دسی لیتر در نظر میگیرند؛ اما با توجه به اینکه آزمایشگاهها از روشهای گوناگونی برای اندازه گیری این ماده استفاده میکنند، محدوده مرجع برای هر آزمایشگاه متفاوت میباشد.
در صورتی که برای فرد آزمایشات پنل تجویز شده باشد، باید نتایج سایر اندازه گیریها را نیز همراه با نتایج آزمایش BUN مقایسه نمود. هر جزء این آزمایشات دارای محدوده مرجع مختص به خود میباشد.
به طور کلی پزشکان نتایج آزمایشات مختلف را با یکدیگر مقایسه مینمایند تا به یک نمای کلی از وضعیت سلامتی فرد دست یابند. افزایش سطح اوره در خون میتواند در اثر مشکلات کلیوی باشد اما علل دیگری مانند مصرف بیش از حد پروتئین، مصرف برخی داروها، کم آبی یا سوختگی بدن نیز میتوانند در آن دخیل باشند. علاوه بر سطح نیتروژن اوره خون، با افزایش سن روند صعودی داشته و افزایش مییابد.
از طرف دیگر، سطوح پایینتر از حد طبیعی BUN میتواند نشانه سوء تغذیه، کمبود پروتئین در رژیم غذایی فرد و بیماریهای کبدی باشد. در این موارد نیز تستهای پنلی مانند آزمایش جامع متابولیک، میتوانند اطلاعات مفیدی را ارائه دهند.