آزمایش کلسترول
4 دقیقه زمان مطالعه
آزمایش کامل کلسترول که پنل لیپیدی یا پروفایل لیپیدی نیز نامیده می‌شود، سطح کلسترول و سایر چربی‌ها را در خون اندازه گیری می‌نماید. کلسترول نوعی مولکول چربی مومی شکل است که بدن برای تولید برخی هورمون‌های خاص و ساختن غشای بیرونی سلول‌ها به آن نیاز دارد.
گرچه سطح معینی از کلسترول برای بدن ضروری است اما مقادیر بیش از حد آن می‌تواند در رگ‌های خونی جمع شده و خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش دهد:
- بیماری قلبی
- سکته
- آترواسکلروز (گرفتگی یا سخت شدن شریان‌ها)
برخی از متخصصان پیشنهاد می‌کنند از سنین کودکی یا نوجوانی، سطح کلسترول فرد آزمایش شود و در افراد بالای 20 سال، حداقل هر 5 سال یک بار آزمایش کلسترول انجام گیرد. این آزمایش به عنوان بخشی از ارزیابی‌های رایج سلامت قلب استفاده می‌گردد؛ زیرا کلسترول بیش از حد در خون می‌تواند به شریان‌ها و رگ‌های خونی آسیب برساند.
هدف از آزمایش کلسترول
به صورت کلی آزمایش کلسترول، برای ارزیابی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی استفاده می‌شود. وجود مقادیر بیش از حد کلسترول در خون می‌تواند به شریان‌ها و رگ‌های خونی آسیب رسانده و خطر سکته مغزی، حمله و بیماری قلبی را افزایش بخشد. آزمایشات غربالگری کلسترول به دنبال شناسایی خطرات احتمالی قلب و عروق در افرادی است که هیچ علائمی را از خود بروز نداده‌اند.
بسته به نتایج آزمایشات غربالگری اولیه، آزمایشات بعدی ممکن است صرفاً شامل کلسترول کل و HDL شود. آزمایشات پنل لیپیدی اغلب برای اهداف زیر به کار می‌رود:
- تحت نظر گرفتن افرادی که در معرض خطر بالای بیماری‌های قلبی عروقی هستند.
- تشخیص برخی بیماری‌های خاص
- نظارت بر روند درمان و کاهش خطر بیماری‌های قلبی عروقی
آزمایش کلسترول چه چیز را اندازه گیری می‌کند؟
آزمایش کامل کلسترول، سطح لیپیدها (چربی‌ها) را در خون اندازه گیری می‌کند که شامل موارد زیر هستند:
- کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL):
کلسترول HDL که به عنوان کلسترول خوب نیز شناخته می‌شود، به حذف کلسترول LDL از خون کمک می‌نماید.
- کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL):
این کلسترول به عنوان کلسترول بد نیز شناخته می‌شود و مصرف بیش از حد آن می‌تواند باعث تجمع کلسترول در دیواره رگ‌ها شده و خطر حمله قلبی، سکته مغزی و تصلب شرایین را افزایش دهد.
- تری گلیسیرید:
هنگامی که فرد غذا می‌خورد، بدن وی چربی‌های موجود در غذا را به مولکول‌های کوچک‌تری به نام‌تری گلیسیرید تجزیه می‌نماید. سطوح بالای تری گلیسیرید در خون، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش می‌دهد. اضافه وزن بیش از حد، دیابت کنترل نشده، مصرف نوشیدنی‌های الکلی و رژیم غذایی پر کالری، همگی از عواملی مؤثر بر افزایش سطح‌تری گلیسیرید می‌باشند.
- لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم (VLDL):
علاوه بر موارد ذکر شده، نوع دیگری از کلسترول به نام VLDL نیز در خون وجود دارد که با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی مرتبط است. البته این نوع از کلسترول معمولاً به صورت مستقیم اندازه گیری نمی‌شود و حدود 20 درصد از سطح‌تری گلیسیرید را VLDL در نظر می‌گیرند.
- کلسترول کل یا تام (Total Cholestrol):
این مقدار شامل مقادیر کلیه کلسترول‌های موجود در خون از جمله LDL، HDL و VLDL است. کلسترول تام و کلسترول HDL تنها مواردی هستند که به طور مستقیم اندازه گیری می‌شوند. در مقابل LDL و VLDL بر اساس اندازه گیری کلسترول تام، HDL و تری گلیسیرید، محاسبه می‌شوند.
چه زمانی نیاز به انجام آزمایش کلسترول داریم؟
در واقع دستورالعمل خاصی برای زمان شروع آزمایشات غربالگری کلسترول وجود ندارد و نظرات مختلفی نسبت به مزایا و معایب آن وجود دارد. به صورت کلی آزمایشات تشخیصی خون در بزرگسالان از حدود 35 سالگی آغاز می‌گردد؛ با این حال بهتر است پیش از انجام هرگونه آزمایشی با پزشک خود مشورت نمایید.
برخی از عوامل ممکن است فرد را در معرض خطر کلسترول بالا قرار دهد. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- سنین بالای 45 سال در مردان و بیشتر از 50 تا 55 سال در زنان
- وجود کلسترول بالا در نتایج آزمایش قبلی
- سابقه مشکلات قلبی عروقی
- اضافه وزن یا چاقی
- مصرف دخانیات
- رژیم غذایی ناسالم
- عدم فعالیت بدنی منظم
- فشار خون بالا
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی در سنین پایین (زیر 55 سال در مردان و زیر 65 سال در زنان)
- ابتلا به دیابت یا پیش دیابت
متأسفانه کلسترول بالا تا پیش از بروز حوادثی مانند سکته قلبی یا مغزی، هیچگونه علائم خاصی ندارد. با توجه به همین موضوع و در نظر گرفتن عوامل خطر ذکر شده و نتایج سایر آزمایشات برای هر فرد، زمان تکرار آزمایشات متغیر است. جدول زیر می‌تواند در تشخیص زمان مناسب برای آزمایشات پنل لیپیدی کمک کننده باشد.
گروه سنی | عوامل خطر | تکرار آزمایش |
|---|---|---|
کودکان | هیچ | یک بار بین سنین 7 تا 11 سال
مجدداً بین سنین 17 تا 21 سال |
کودکان | یک مورد یا بیشتر | هر 1 تا 3 سال پس از شناسایی عوامل خطر |
کودکان | خطر بالای هیپرکلسترولمی خانوادگی | 3 سالگی، بین 9 تا 11 سالگی و 18 سالگی |
نوجوانان و بزرگسالان | یک مورد یا بیشتر | حداقل هر 5 سال یک بار، ولی اغلب سالانه |
مردان 20-45 سال
زنان 20-55 سال | هیچ | هر 5 سال یک بار |
مردان 45-65 سال
زنان 55-65 سال | هیچ | هر 1 تا 2 سال یک بار |
مردان و زنان بالای 65 سال | موجود یا غیر موجود | هر سال |
نحوه انجام آزمایش
این آزمایش با استفاده از نمونه خون انجام می‌گیرد. معمولاً فرد باید 9 تا 12 ساعت پیش از انجام آزمایش ناشتا باشد و چیزی به جز آب ننوشد. با توجه به اینکه ناشتا بودن در دقت آزمایش تأثیر گذار است حتماً پیش با پزشک خود در خصوص اقدامات لازم در این زمینه مشورت نمایید.
تفسیر نتایج آزمایش کلسترول
سطح کلسترول بر حسب میلی گرم در دسی لیتر خون (mg/dL) بیان می‌شود. همچنین محدوده مرجع هر آزمایشگاه نیز در نتایج آزمایش بیان می‌شود. به صورت کلی محدوده مرجع کلسترول برای افراد به شرح زیر می‌باشد:
- نرمال: کمتر از 200 میلی گرم در دسی لیتر
- حد مرزی: 200-239 میلی گرم در دسی لیتر
- بالا: 240 میلی گرم در دسی لیتر و بالاتر
لازم به ذکر است که نتایج آزمایش کلسترول تام به تنهایی قادر به ارائه تصویر کاملی از خطرات احتمالی مشکلات قلبی عروقی نمی‌باشد و باید مقادیر LDL و HDL نیز سنجیده شود. به همین دلیل پزشکان اغلب برای ارزیابی کامل وضعیت سلامتی فرد، آزمایش پنل لیپیدی را تجویز می‌نمایند.