آزمایش HBs Ab
5 دقیقه مطالعه
سیستم ایمنی بدن در پاسخ به ویروس هپاتیت B، پروتئین‌هایی به نام آنتی بادی تولید کرده و در خون رها می‌سازد. آزمایش آنتی بادی سطحی هپاتیت B که با نام آزمایش HBs Ab نیز شناخته می‌شود، وظیفه شناسایی این نوع از آنتی بادی‌ها را در بدن بر عهده دارد.
آزمایش آنتی بادی سطحی هپاتیت B (HBs Ab) پروتئین‌هایی به نام آنتی بادی را که توسط سیستم ایمنی در پاسخ به ویروس هپاتیت B (HBV) تولید می‌شود، شناسایی می‌کند. این آزمایش برای تعیین مصونیت فرد در برابر ویروس پس از قرار گرفتن در معرض طبیعی یا واکسیناسیون استفاده می‌شود.
این آزمایش برای تعیین مصونیت فرد در برابر این ویروس پس از قرار گرفتن در معرض آن چه به صورت طبیعی چه پس از واکسیناسیون استفاده می‌گردد. آزمایش فوق بر اساس نمونه خون دریافتی از فرد مشکوک انجام گرفته و در آزمایشگاه آنالیز می‌شود.
نتیجه مثبت یا «واکنشی» این آزمایش به معنی مصونیت فرد در برابر ویروس هپاتیت B است و در مقابل، نتیجه منفی یا «غیرواکنشی» بدین معنا است که فرد در برابر این ویروس مصون نیست.
آزمایشات دیگری نیز در رابطه با ویروس هپاتیت B وجود دارد که نباید با این آزمایش اشتباه گرفته شود؛ مانند آزمایشات آنتی ژن سطحی هپاتیت B (HBs Ag) یا آنتی بادی هسته هپاتیت B (HBc Ab) که معمولاً برای تشخیص ابتلای فرد به ویروس هپاتیت B استفاده می‌شود.
در این مقاله قصد داریم به بررسی آنتی بادی سطحی هپاتیت B و آزمایش HBs Ab پرداخته و اطلاعاتی درباره زمان و نحوه آزمایش و تفسیر نتایج آن نیز ارائه می‌دهیم.
آنتی بادی سطحی هپاتیت B چیست؟
هنگامی که بدن در معرض ویروس هپاتیت B (HBV) قرار می‌گیرد، نوعی سیستم دفاعی ایجاد می‌کند تا به طور خاص مهاجم را هدف قرار داده و آن را خنثی نماید. برخلاف ایمنی ذاتی بدن که نوعی دفاع عمومی در برابر همه مهاجمان ایجاد می‌نماید، این نوع ایمنی که اکتسابی نام دارد، مختص همان بیماری خاص است.
آزمایش HBs Ab وجود و مقدار آنتی بادی‌های HBV را در خون تعیین می‌کند تا میزان ایمنی بدن را در برابر ویروس مشخص نماید. ویروس هپاتیت B، پروتئین‌هایی به نام آنتی ژن در سطح خود دارد که به عنوان نوعی برچسب شناسایی منحصر به فرد عمل می‌کنند؛ زمانی که سیستم ایمنی بدن از طریق خون، رابطه جنسی یا حتی واکسن هپاتیت B با این ویروس مواجه شود، بدن آنتی بادی‌های مخصوص این آنتی ژن‌ها را کد گذاری می‌کند تا بتواند ویروس را شناسایی و در صورت مواجهه مجدد، از این آنتی بادی‌ها برای حمله به ویروس هپاتیت B استفاده نماید.
دو نوع آنتی بادی در پاسخ به HBV در بدن تولید می‌شود:
- ایمونوگلوبولین M (IgM): این آنتی بادی‌ها حمله اولیه را تقویت می‌نماید ولی در نهایت از بین می‌روند.
- ایمونوگلوبولین G (IgG): این آنتی بادی‌ها، محافظت طولانی مدت در برابر ویروس هپاتیت B ایجاد می‌کنند. این مصونیت می‌تواند تا سال‌ها ادامه داشته باشد ولی به مرور زمان کاهش می‌یابد.
هدف از آزمایش HBs Ab
همانطور که اشاره شد، آزمایش HBs Ab وجود و مقدار آنتی بادی‌های ویروس هپاتیت B را در خون تعیین می‌کند تا میزان ایمنی بدن را در برابر این ویروس مشخص نماید. این آزمایش ممکن است برای بررسی سوابق قبلی مواجهه فرد با ویروس هپاتیت B نیز استفاده گردد. با مقایسه سطوح IgM و IgG، پزشکان می‌توانند بر روند بهبودی فرد از عفونت حاد HBV نظارت کنند.
علاوه بر این از آزمایش HBs Ab برای ارزیابی واکسیناسیون هپاتیت B استفاده می‌شود تا در صورت نیاز دوز تقویت کننده واکسن نیز به فرد تزریق گردد؛ آنتی بادی‌های HBV می‌توانند در طول زمان به زیر سطوح محافظتی افت کرده و کارایی لازم را نداشته باشند.
آزمایش HBs Ab چگونه انجام می‌شود؟
آزمایش HBs Ab با استفاده از نمونه خون فرد انجام می‌گیرد. پس از مراجعه به بیمارستان، آزمایشگاه یا مطب دکتر، ابتدا یک نوار لاستیکی به نام تورنیکت به دور بازوی شما بسته می‌شود تا فرآیند رگ گیری تسهیل گردد؛ سپس با استفاده از یک سرنگ مقدار لازم نمونه خون درون لوله آزمایش جمع آوری شده و برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می‌شود.
پزشک، نتایج آزمایش را با اطلاعات تکمیلی همچون تاریخ واکسیناسیون، علائم و خطرات مواجهه با ویروس و نتایج سایر آزمایشات مرتبط با هپاتیت ارزیابی می‌کند تا بتواند تفسیر دقیق و درستی ارائه نماید.
تفسیر نتایج آزمایش HBs Ab
نتیجه آزمایش HBs Ab معمولاً به صورت مثبت یا منفی گزارش می‌شود اما تفسیر آن در مقایسه با نتایج آزمایشات HBs Ag و HBc Ab می‌تواند معانی متفاوتی داشته باشد که در ادامه به آن می‌پردازیم.
نتیجه مثبت
هنگامی که نتیجه آزمایش HBS AB مثبت باشد به این معنی است که آنتی بادی‌های سطحی هپاتیت B در بدن وجود دارند. وجود این آنتی بادی‌ها معمولاً بیانگر این است که فرد از عفونت اخیر یا قبلی هپاتیت B بهبود یافته و در برابر ویروس مصون می‌باشد. اگر نتایج هر دو آزمایش HBs Ab و HBc Ab مثبت باشد، گفته می‌شود که فرد به دلیل عفونت طبیعی مصون است.
اگر واکسن هپاتیت B را دریافت کرده‌اید، نتیجه مثبت HBs Ab نشان دهنده ایمنی بدن نسبت به این ویروس می‌باشد.
نتیجه منفی
اگر نتیجه آزمایش HBs Ab منفی باشد، می‌تواند معانی متفاوتی داشته باشد. برداشت کلی از این نتیجه به این معنی است که بدن فرد در برابر ویروس مصون نیست؛ با این حال، با توجه به نتایج سایر آزمایشات می‌توان تفاسیر متفاوتی از این آزمایش داشت. جدول زیر به درک بهتر این موضوع کمک می‌کند:
آزمایش | نتیجه | تفسیر |
|---|---|---|
HBs Ab
HBs Ag
HBc Ab | منفی
منفی
منفی | مبتلا نشده |
HBs Ab
HBs Ag
HBc Ab | IgM مثبت
IgG منفی
منفی
| عفونت حاد |
HBs Ab
HBs Ag
HBc Ab | منفی
مثبت
مثبت | عفونت مزمن |
HBs Ab
HBs Ag
HBc Ab | منفی
منفی
مثبت | سه احتمال وجود دارد:
•عفونت صد در صد
•مثبت کاذب
•سطح پایینی از عفونت مزمن |
پیگیری آزمایش HBs Ab
اگر نتیجه آزمایش HBs Ab فرد مثبت باشد، نمی‌تواند دیگران را آلوده کند و نیازی به واکسیناسیون نیز ندارد.
اگر نتایج هر سه آزمایش منفی باشد، به این معنی است که فرد هرگز در معرض ویروس قرار نگرفته است؛ با این وجود توصیه می‌شود که واکسن هپاتیت B را دریافت کند.
اگر نتیجه آزمایش HBs Ab منفی باشد ولی سایر آزمایشات مثبت باشند، فرد باید توسط پزشک معاینه گردد. عفونت چه در حالت حاد و چه در حالت مزمن، قابل انتقال به دیگران بوده و باید در خصوص اقدامات مراقبتی و راه‌های جلوگیری از شیوع بیماری به فرد مبتلا مشاوره داده شود.
در صورت نامشخص بودن نتایج، هر سه آزمایش باید مجدداً انجام گیرند.
سخن پایانی
هپاتیت B نوعی عفونت کبدی قابل پیشگیری به وسیله واکسن است که توسط ویروسی با همین نام (HBV) ایجاد می‌گردد. انتقال این بیماری از طریق تماس با مایعات بدن فرد آلوده مانند خون، منی و … می‌باشد.
آزمایش آنتی بادی‌های سطحی هپاتیت B (HBs Ab)، به شناسایی و اندازه گیری آنتی بادی‌های تولید شده توسط سیستم ایمنی بدن در پاسخ به ویروس هپاتیت B می‌پردازد و یکی از چندین آزمایش مورد استفاده برای تشخیص این بیماری است. این آزمایش به طور خاص برای تعیین سطح ایمنی بدن در برابر ویروس HBV استفاده می‌گردد.
توجه داشته باشید که حتی اگر نسبت به هپاتیت B مصون باشید، ممکن است همچنان در خطر سایر انواع هپاتیت از جمله هپاتیت C باشید.