آزمایش HBS AG چیست؟
7 دقیقه مطالعه
هپاتیت B نوعی التهاب کبدی است که در اثر عفونت با ویروس هپاتیت B (HBV) به وجود می‌آید. آزمایش HBS AG که با نام آزمایش هپاتیت B نیز شناخته می‌شود، اطلاعاتی درباره سوابق عفونت فعلی یا قبلی فرد توسط HBV را در اختیار پزشک قرار می‌دهد. برای انجام این آزمایش نیاز به نمونه خون فرد بوده و هدف از انجام آن بررسی شدت و تعیین مصونیت فرد در برابر این ویروس می‌باشد.
هدف از آزمایش HBS AG
همانطور که اشاره شد، هپاتیت B نوعی عفونت ویروسی است که باعث التهاب کبد می‌شود و آزمایش HBS AG می‌تواند برای تشخیص ابتلای فرد به این ویروس بکار رود. این آزمایش همچنین می‌تواند اطلاعاتی درباره سابقه ابتلای فرد به این ویروس و یا ایمن بودن بدن نسبت به آن را ارائه دهد.
انتقال HBV از طریق مایعات بدن مانند خون، بزاق و … می‌باشد و در صورت تماس مایعات بدن فرد بیمار، احتمال انتقال بسیار بالا است. این بیماری به اشکال مختلفی منتقل می‌شود ولی شایع‌ترین روش انتقال آن از طریق استفاده از سوزن مشترک برای مصرف مواد مخدر و رابطه جنسی با فرد بیمار می‌باشد.
عفونت هپاتیت B دارای دو نوع حاد و مزمن می‌باشد. هپاتیت B حاد، کوتاه مدت بوده و افرادی که به آن مبتلا می‌شوند معمولاً طی چند هفته تا 6 ماه، به بهبودی کامل می‌رسند. حدود 5 تا 10 این افراد، از هپاتیت B حاد به هپاتیت B مزمن پیشروی می‌کنند. هپاتیت B مزمن، عفونتی طولانی مدت است و شش ماه یا بیشتر زمان می‌برد.
افراد مبتلا به هپاتیت B در معرض خطر ابتلا به عوارضی مانند آسیب، نارسایی و سرطان کبد هستند.
پزشکان آزمایش HBS AG را برای اهداف مختلفی تجویز می‌کنند که به برخی از آن‌ها می‌پردازیم:
- غربالگری HBV:
آزمایش‌های غربالگری سعی بر این دارند که قبل از بروز علائم، بیماری را شناسایی کنند. بسیاری از بیماران مبتلا به هپاتیت B هیچ علائمی ندارند، بنابراین غربالگری این افراد می‌تواند کمکی باشد برای تشخیص زودهنگام این بیماری و شروع روند درمان آن‌ها. همچنین با غربالگری و تشخیص افراد آلوده، می‌توان از انتقال ناآگاهانه ویروس به دیگران نیز جلوگیری نمود. غربالگری هپاتیت B معمولاً برای افرادی که در خطر ابتلا به این بیماری قرار داشته‌اند، تجویز می‌شود.
- تشخیص و بررسی عفونت HBV:
آزمایش HBS AG، ابتلای فرد به عفونت هپاتیت B را تشخیص داده و شدت بیماری را از نظر حاد یا مزمن بودن بررسی می‌کند. این آزمایش افراد ناقل را نیز شناسایی می‌کند و آن‌ها را نسبت به انتقال ناخواسته بیماری آگاه می‌سازد.
- بررسی عفونت قبلی هپاتیت B و میزان ایمنی بدن:
آزمایش HBS AG، مشخص می‌سازد که فرد به دلیل واکسیناسیون یا ابتلا در گذشته، نسبت به این بیماری مصونیت یافته است یا خیر؟ همچنین با استفاده از این آزمایش میزان اثربخشی واکسیناسیون بررسی شده و افراد در معرض خطر فعال شدن مجدد HBV شناسایی می‌شوند.
- نظارت بر روند درمان:
این آزمایش پس از تشخیص هپاتیت B، برای نظارت بر میزان پیشرفت بیماری، تشخیص عوارض و ارزیابی پاسخ بدن به درمان انجام شود.
آزمایش HBS AG چه چیزی را اندازه گیری می‌کند؟
آزمایش هپاتیت B، به دنبال یافتن اثری از آنتی ژن، آنتی بادی یا ماده ژنتیکی ویروس هپاتیت B است. آنتی ژن‌های HBV بخشی از ویروس هستند که سیستم ایمنی بدن نسبت به آن‌ها تحریک شده و پاسخ می‌دهد. اما آنتی بادی‌ها توسط سیستم ایمنی بدن برای پاسخ به ویروس هپاتیت B ساخته می‌شوند.
آزمایش‌های اولیه برای هپاتیت B، آنتی بادی‌ها و آنتی ژن‌های مرتبط با این ویروس را اندازه گیری می‌کنند. از جمله این آزمایشات می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- آنتی ژن سطحی هپاتیت B (HBS AG):
این آزمایش به بررسی آنتی ژن سطحی هپاتیت B، که روی سطح ویروس قرار دارد می‌پردازد. سطوح بالایی از این پروتئین در طول عفونت‌های حاد یا مزمن هپاتیت نوع B در بدن وجود دارد که با شناسایی آن‌ها می‌توان بیماری فرد را شناسایی نمود و از انتقال به افراد دیگر جلوگیری کرد.
- آنتی بادی سطحی هپاتیت B (Anti-HBs):
به طور کلی سیستم ایمنی بدن در پاسخ به هر آنتی ژنی، شروع به آزاد کردن آنتی بادی‌های مخصوص در جریان خون می‌نماید. این آزمایش به منظور تشخیص آنتی بادی‌های سطحی هپاتیت نوع B است که با گذشت چند ماه از ابتلای فرد به بیماری، در بدن به وجود می‌آیند. این پروتئین نشان دهنده بهبود بیماری است و فرد را نسبت به این ویروس مصون می‌سازد. با توجه به اینکه این آنتی بادی تا 10 سال در بدن فرد باقی می‌ماند، می‌توان از آن برای بررسی سوابق ابتلا به هپاتیت B نیز استفاده نمود.
- آنتی بادی تام بر علیه هسته هپاتیت B (anti-HBc):
آنتی بادی‌های هسته هپاتیت B، از زمان ابتلای فرد به این ویروس ظاهر شده و تا آخر عمر قابل تشخیص هستند. نتایج این آزمایش در کنار سایر آزمایشات مربوطه، برای ارزیابی بهبود عفونت قبلی هپاتیت B و تمایز بین عفونت‌های حاد و مزمن استفاده می‌شود. در این آزمایش دو آنتی بادی IgM و IgG مورد بررسی قرار می‌گیرند.
- آنتی بادی IgM بر علیه هسته هپاتیت B (IgM anti-HBs):
این آزمایش تنها آنتی بادی‌های IgM بر ضد هسته هپاتیت نوع B را شناسایی می‌کند. این آنتی بادی تنها در عفونت‌های حاد و حدوداً 6 ماه پس از ابتلای فرد قابل شناسایی هستند.
در صورتی که آزمایشات اولیه، تأیید کننده ابتلای فرد به هپاتیت نوع B باشد، پزشک از آزمایشات دیگری برای تشخیص ناقل بودن فرد، نظارت بر شدت بیماری و کمک به انتخاب بهترین روش درمان استفاده می‌نماید. برخی از این آزمایشات عبارتند از:
- آنتی ژن هپاتیت B e (HBeAg):
این آنتی ژن، نوعی پروتئین از ویروس هپاتیت B است و در برخی از بیمارانی که نتیجه آزمایش HBsAg آن‌ها مثبت بوده است، یافت می‌شود. اندازه گیری این آنتی ژن به پزشکان در تشخیص میزان توانایی انتقال بیماری از فرد به دیگران کمک می‌کند.
- آنتی بادی هپاتیت B e (anti-HBe):
این آنتی بادی در پاسخ به آنتی ژن HBe تولید می‌شود. فرآیند ناپدید شدن آنتی ژن HBe و شناسایی آنتی بادی آن در خون با نام تبدیل سرمی (Seroconversion) شناخته می‌شود و نشانه‌ای از بهبودی فرد و پاکسازی ویروس در طولانی مدت است. همچنین از این آزمایش برای نظارت بر عفونت‌های حاد هپاتیت نوع B استفاده می‌شود.
- آزمایش DNA ویروس هپاتیت B:
این آزمایش مواد ژنتیکی ویروس هپاتیت نوع B را شناسایی نموده و میزان ویروس را در خون تخمین می زند. در صورتی که نتیجه این آزمایش مثبت باشد به این معنی است که ویروس در بدن فرد در حال تکثیر است و بنابراین، آن فرد ناقل مسری این بیماری است. از این آزمایش اغلب برای نظارت بر اثربخشی درمان ضد ویروسی در افراد مبتلا به عفونت مزمن هپاتیت نوع B استفاده می‌شود.
چه زمانی نیاز به انجام آزمایش هپاتیت B دارم؟
از این آزمایش برای غربالگری افرادی که در معرض خطر ابتلای بالقوه این بیماری هستند استفاده می‌شود. این افراد اغلب شامل:
- افراد باردار
- مناطق جغرافیایی که شیوع هپاتیت نوع B در آن‌ها بیشتر است مانند: آفریقا، آسیا، اروپای شرقی، آمریکای جنوبی و بخش‌هایی از خاور میانه.
- افرادی که واکسن هپاتیت دریافت نکرده‌اند.
- افرادی که HIV مثبت دارند.
- افرادی که از داروهای تزریقی استفاده می‌کنند.
- افرادی که به دلیل رابطه جنسی در معرض خطر عفونت هپاتیت نوع B هستند.
در صورتی که فرد علائم بیماری را بدون در معرض قرار گرفتن بروز دهد، معمولاً پزشکان پنل هپاتیت حاد را تجویز می‌کنند که انواع هپاتیت B، A و C را در یک نمونه خون بررسی می‌کند. آزمایشات هپاتیت، زمانی که نتیجه اکثر آزمایشات سلامت کبد فرد غیرطبیعی است نیز به عنوان یک آزمایش ثانویه انجام می‌شود.
در ادامه به برخی از علائم بیماری هپاتیت نوع B می‌پردازیم:
- ادرار تیره رنگ
- خستگی
- تب
- مدفوعی خاکستری رنگ
- از دست دادن اشتها، حالت تهوع و استفراغ
- درد مفاصل یا شکم
- زردی پوست و چشم
نتایج آزمایش HBsAg به چه معنا است؟
با توجه به اینکه آزمایش هپاتیت نوع B برای اهداف مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد، برای تفسیر نتایج، باید نتیجه انواع آزمایش‌هایی که قبلاً بیان کردیم را در کنار یکدیگر ارزیابی نمود. بهتر است که این عمل را بر عهده پزشک گذاشت اما برخی از تفسیرهای بالقوه نتایج آزمایش هپاتیت B به صورت کلی در ادامه می‌آیند:
آزمایش HBsAg | آزمایش Anti-HBs | آزمایش Anti-HBc | آزمایش IgM Anti-HBc | تفسیر احتمالی |
|---|---|---|---|---|
منفی | منفی | منفی | منفی | عدم وجود عفونت فعال یا قبلی؛ مصون نیست. |
منفی | مثبت | منفی | انجام نشده | به دلیل واکسیناسیون ایمنی دارد. |
منفی | مثبت | مثبت | انجام نشده | به دلیل عفونت برطرف شده ایمنی دارد. |
مثبت | منفی | مثبت | مثبت | عفونت حاد |
منفی | منفی | مثبت | مثبت یا منفی | چندین تفسیر ممکن |
مثبت | منفی | مثبت | منفی | عفونت مزمن |
آزمایشات اضافی هپاتیت B به پزشکان در کنترل و درمان این بیماری کمک می‌کنند ولی تفسیر نتایج این آزمایشات گاهی بسیار پیچیده و سخت می‌شود.