آزمایش HIV چیست؟
ویروس نقص ایمنی انسانی که بیشتر با نام HIV شناخته می‌شود، از طریق تماس با مایعات بدن فرد آلوده مانند انتقال خون و … منتقل می‌شود. HIV سیستم ایمنی بدن را هدف قرار داده و در صورت عدم درمان، به تدریج توانایی بدن برای مبارزه با عفونت‌های جدی و سرطان‌ها را از بین می‌برد.
آزمایشات HIV با بررسی خون، بزاق دهان و نمونه ادرار برای تشخیص وجود این ویروس، آنتی ژن‌های HIV و آنتی بادی‌های تولید شده توسط بدن در پاسخ به عفونت HIV، استفاده می‌کنند. این آزمایش تنها راه تشخیص ابتلای فرد به این ویروس می‌باشد.
هدف از آزمایش HIV چیست؟
هدف این آزمایش، تشخیص عفونت HIV با استفاده از نمونه خون، بزاق دهان یا ادرار است. از آزمایش HIV برای اهداف متفاوتی استفاده می‌شود؛ می‌توان از آن جهت انجام غربالگری‌های معمول، تشخیص بیماری، پس از قرار گرفتن در معرض خطر احتمالی این ویروس و همچنین در بیمارانی که علائم عفونت دارند، استفاده نمود.
آزمایش HIV چه چیزی را اندازه گیری می‌کند؟
آزمایش HIV وجود این ویروس و آنتی ژن‌ها و آنتی بادی‌های مرتبط با آن را تشخیص می‌دهد. اگر این مواد شناسایی شوند، نتیجه آزمایش مثبت خواهد شد.
انواع آزمایش HIV
آزمایش آنتی بادی:
برخی آنتی بادی‌ها پس از عفونت HIV، توسط بدن تولید می‌شوند. ممکن است هفته‌ها طول بکشد تا بدن این آنتی بادی‌ها را تولید کند، بنابراین آزمایش آنتی بادی‌های HIV فقط در صورت گذشت 3 الی 12 هفته پس از عفونت می‌تواند آن‌ها را شناسایی کنند.
آزمایش آنتی ژن/ آنتی بادی:
آنتی ژن‌ها محرک‌های خارجی هستند که سیستم ایمنی را برای پاسخگویی به یک بیماری فعال می‌کنند. آنتی ژن‌ها قبل از ساخته شدن آنتی بادی‌ها، ظاهر می‌شوند، بنابراین آزمایش آنتی بادی/ آنتی ژن HIV می‌تواند عفونت را زودتر از آزمایش آنتی بادی در هفته دوم تا چهارم پس از آلودگی تشخیص دهد.
آزمایش بار ویروسی HIV:
آزمایش بار ویروسی HIV به بررسی مقدار این ویروس در خون می‌پردازد. علاوه بر تشخیص ویروس، این آزمایش می‌تواند میزان وجود ویروس را در خون ارزیابی کند. اگرچه این نوع آزمایش می‌تواند عفونت HIV را زودتر از سایر آزمایش‌ها تشخیص دهد، اما به دلیل هزینه بالای آن معمولاً زمانی انجام می‌شود که فرد علائم بیماری را بروز داده و یا در معرض تماس با ویروس قرار گرفته است.
نحوه انجام آزمایش
آزمایش HIV را می‌توان در مطب بعضی ازپزشکان، کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها انجام داد و لزومی برای تجویز پزشک ندارد؛ گرچه برخی از پزشکان این آزمایش را برای غربالگری تجویز می‌نمایند.
آزمایش HIV به عنوان یک اقدام اولیه در تشخیص این ویروس انجام می‌گیرد و در صورت مثبت شدن نتیجه، نیاز به انجام آزمایشات بعدی به منظور تأیید این تشخیص می‌باشد. آزمایش‌هایی که در آزمایشگاه صورت می‌گیرد از نمونه خون برای تشخیص عفونت HIV استفاده می‌کنند.
برخی از شرکت‌ها اقدام به تولید کیت‌های خانگی آزمایش HIV نموده‌اند که با استفاده از نمونه بزاق، خون و ادرار نتایج سریع‌تری را در اختیار فرد قرار می‌دهند.
آزمایش HIV نیاز به آمادگی قبلی خاصی نداشته و پس از مراجعه به آزمایشگاه، پزشک توصیه‌های لازم در خصوص نحوه انجام نمونه گیری را به شما خواهد داد.
نتایج آزمایش HIV
مدت زمان دریافت نتایج
مدت زمان دریافت نتایج آزمایش، به نوع آزمایش بستگی دارد:
• تست آزمایشگاهی: چه آزمایش بار ویروس را انجام دهید چه آزمایش آنتی ژن/آنتی بادی، معمولاً نتایج آن چند روز بعد اعلام می‌شود.
• آزمایش آنتی بادی سریع (Rapid): این آزمایش بر روی بزاق دهان یا خون انگشتان انجام گرفته و معمولاً طی 30 دقیقه یا کمتر نتایج آن مشخص می‌شود.
• آزمایش آنتی ژن/ آنتی بادی سریع: این آزمایش‌ها از خون انگشتان استفاده نموده و طی 30 دقیقه یا کمتر نتیجه را اعلام می‌نمایند.
• آزمایش آنتی بادی مایع دهانی سریع (oral fluid antibody tests): این آزمایش از بزاق دهان استفاده نموده و نتایج آن در حدود 20 تا 40 دقیقه بعد مشخص می‌شود.
اقدامات لازم جهت انجام تست‌های آزمایشگاهی توسط متخصصین آزمایشگاه و تست‌های خانگی از طریق دستورالعمل شرکت سازنده، به اطلاع افراد می‌رسد.
تفسیر نتایج آزمون
نتایج آزمایش HIV به صورت مثبت، منفی یا نامشخص گزارش می‌شود. تفسیر این نتایج باید با احتیاط انجام گیرد زیرا اغلب نیاز به انجام آزمایشات دیگری نیز هست و بیماران باید دوره پنجره آزمایش را در نظر بگیرند.
دوره پنجره بیماری به مدت زمان بین آلوده شدن فرد به ویروس HIV تا زمان تشخیص عفونت توسط آزمایش، اطلاق می‌گردد. تمامی آزمایشات ویروس HIV دارای یک دوره پنجره هستند که با توجه به نوع آزمون متغیر است. این دوره به طور معمول بین 2 تا 12 هفته و در برخی از تست‌های خانگی تا 3 ماه می‌باشد.
نتایج منفی آزمایش
نتایج منفی آزمایش HIV به این معنی است که آنتی بادی‌ها یا آنتی ژن‌های این ویروس در نمونه آزمایش شناسایی نشده‌اند. اگر فرد در طول دوره پنجره، در معرض خطر ویروس قرار نگرفته باشد، وجود عفونت HIV منفی در نظر گرفته می‌شود ولی اگر فرد در طول دوره پنجره، در معرض خطر احتمالی قرار گرفته باشد، این آزمایشات باید پس از گذراندن این دوره تکرار شوند.
نتایج مثبت آزمایش
نتایج مثبت در آزمایش HIV باید از طریق آزمایش‌های بعدی تأیید شود. آزمون‌های آزمایشگاهی، آزمایش دوم را نیز روی همان نمونه خون اولیه انجام می‌دهند. اما در آزمایش‌های Rapid یا خانگی باید طبق نظر پزشک متخصص آزمایش دیگری تجویز و نتایج آن بررسی شود. در صورت مثبت بودن نتایج آزمون دوم، ابتلای فرد به ویروس، مثبت در نظر گرفته می‌شود.
معمولاً در مواقعی که نتیجه آزمایش غربالگری اولیه مثبت باشد ولی نتیجه آزمایش بعدی منفی باشد، پزشکان از آزمایش دقیق بار ویروس HIV برای تأیید بیشتر کمک می‌گیرند.